Ο φασισμός δεν είναι φαινόμενο της εποχής μας, αλλά φαινόμενο κάθε εποχής. Σε περιόδους κρίσης έκανε οδυνηρά τη δυναμική του εμφάνιση, όπως στην Αμερική και στην Ευρώπη. Το θέμα των νέγρων, από τη μία, και των Εβραίων, από την άλλη, είναι τα πιο εμφανή παραδείγματα άκρατου ρατσισμού. Στην Ελλάδα, μετά τους πρόσφυγες το 1922, η σύγχρονη μετανάστευση, νόμιμη ή παράνομη, επαναφέρει το πρόβλημα στην επικαιρότητα. Φυσικά αναφερόμαστε σε ένα τεράστιο θέμα που πολύ λίγα μπορούμε να αναφέρουμε. Πολλοί δημιουργοί στο κινηματογράφο έχουν στρέψει το φακό τους στην αποτύπωση του φασισμού κατά καιρούς, είτε επιστρέφοντας με φρέσκια ματιά στο παρελθόν, είτε καταγράφοντας την άνοδο του νεοναζισμού.
Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
O Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, το μεγαλύτερο γεγονός του 20ού αιώνα εξαιτίας της καταστροφής που προκάλεσε η ανθρωπότητα στον εαυτό της, δεν έπαψε ποτέ πραγματικά να δίνει τροφή στον κινηματογράφο. Ποια η σχέση του Β' Παγκόσμιου πολέμου με το ναζισμό; Οι σκληρότατοι όροι που επιβλήθηκαν στην Γερμανία μετά την λήξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, η οικονομική κρίση που προκλήθηκε και το αίσθημα ότι οι Γερμανοί παρεμποδίζονταν να έχουν όλα αυτά που δικαιούνταν, οδήγησαν σε μια έξαρση του εθνικισμού και διευκόλυναν την άνοδο στην εξουσία του Εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος NSDAP με αρχηγό τον Χίτλερ.
Η ταινία "Downfall (Η πτώση)" του 2004 η οποία καταγράφει τις τελευταίες ημέρες του ναζιστικού κράτους, την πεισματική άρνηση του Χίτλερ να παραδώσει την πόλη του Βερολίνου, την παράνοια και τη φρίκη του τέλους μιας εποχής παραλογισμού και κτηνωδίας. Οι «πρωταγωνιστές» του αποτρόπαιου 3ου Ράιχ παρουσιάζονται για πρώτη φορά στον κινηματογραφικό φακό σαν άνθρωποι και όχι σαν ανθρωπόμορφα τέρατα της ιστορίας. Η ανθρώπινη διάσταση που δίνεται φυσικά στους ναζιστές σε καμία περίπτωση δεν αναιρεί το αποτρόπαιο των εγκλημάτων τους και αυτό είναι ίσως το μεγαλύτερο επίτευγμα της ταινίας. Παρόλη τη δυσκολία ωστόσο του εγχειρήματος μιας ταινίας σε Γερμανικό έδαφος με ένα θέμα το οποίο αποτελεί πληγή ακόμα, ο σκηνοθέτης της Oliver Hirschbiegel κατάφερε να φτιάξει μια εκπληκτική ταινία, που καθηλώνει το θεατή για 150 λεπτά.
Με υλικό από πολεμικά αρχεία της ΕΣΣΔ, της Γερμανίας και της Πολωνίας, αλλά και από τα απόρρητα αρχεία του χιτλερικού υπουργείου προπαγάνδας και ταινίες της Λένι Ρίφερνσταλ. Δεν μένει ωστόσο σε μια ξερή παράθεση ιστορικών ντοκουμέντων. Αντίθετα, μέσα από μια ψυχολογική περισσότερο ερμηνεία, αγγίζει ουσιαστικά το ζήτημα του φασισμού που βίωσαν πρόσφατα οι άνθρωποι, οι οποίοι, φαίνεται, δεν ήταν άμοιροι ευθυνών σε αυτή τη μαζική παραπλάνηση στην οποία οδηγήθηκαν.
Το συγκεκριμένο μπορείτε να το παρακολουθήσετε παρακάτω με ελληνικούς υπότιτλους:
Νεοναζισμός
Νεοναζισμός είναι το κίνημα του ανανεωμένου εθνικοσοσιαλισμού, που αναπτύχθηκε μετά το τέλος του Β' Παγκόσμιου πόλεμου και διατηρείτε έως και σήμερα σε διάφορες μορφές. Καλό είναι να επισημάνουμε πως η πλειοψηφία των εθνικοσοσιαλιστών δεν χρησιμοποιούν τον όρο Νεοναζισμός αλλά τον όρο Εθνικοσοσιαλισμός για να περιγράψουν τα πιστεύω τους. Πολλοί από αυτούς υιοθετούν τον όρο Εθνικοσοσιαλισμος, επειδή δεν θέλουν να συσχετιστούν με την Ναζιστική Γερμανία και άλλοι επειδή βρίσκουν τον όρο Νεοναζισμός ανακριβή και παραπλανητικό.
Γλαφυρό παράδειγμα είναι η ταινία "American History X" του 1998, η οποία καυτηριάζει τη κόλαση του νεοναζισμού που στηρίζεται σε διαλυμένες οικογένειες, αναζητήσεις ταυτοτήτων, κοινωνικές αντιθέσεις, μίσος, ναρκωτικά και σβάστικες. Σε αυτήν, ο Ντέρεκ (Edward Norton), ασπάζεται τη ναζιστική ιδεολογία και κάτω από τη καθοδήγηση μιας ακροδεξιάς οργάνωσης ωθείται σε τρομοκρατικές ενέργειες εναντίον των έγχρωμων μειονοτήτων μέχρι και το φόνο. Τελικά, συλλαμβάνεται και φυλακίζεται.
Κατά τη διάρκεια της έκτισης της ποινής του, ο Ντέρεκ συνειδητοποιεί τη λανθασμένη συμπεριφορά του και μετανοεί. Όταν, όμως, αποφυλακίζεται επιστρέφει σπίτι του και συνειδητοποιεί ότι ο μικρότερος αδελφός του έχει ασπαστεί τις ίδιες ρατσιστικές ιδέες που αυτός είχε στο παρελθόν. Η ωμή απεικόνιση της βίας, η πιστότητα σε πραγματικά γεγονότα, η απουσία μελοδραματισμών, εύκολων λύσεων και κλισέ καθιέρωσαν το "American History X" ως την σπουδαιότερη σπουδή στον σύγχρονο αμερικανικό κινηματογράφο όσον αφορά τον ρατσισμό και τον νεοναζισμό.
Ο φασισμός στον πειραματικό σωλήνα της επιστήμης
Τέλος, ο φασισμός μπαίνει στο πειραματικό σωλήνα της επιστήμης στη ταινία "Das Experiment" του 2001. Σκοπός, η μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς στο περιβάλλον μιας φυλακής. Ένα πείραμα. Είκοσι άντρες. Οκτώ γίνονται οι "φύλακες" και οι υπόλοιποι δώδεκα παίρνουν τη θέση των κρατουμένων, μέσα σε πραγματικά κελιά. Οι τελευταίοι πρέπει να πειθαρχήσουν σε μια σειρά κανόνων και οι πρώτοι να επιβάλλουν την τάξη, όπως ακριβώς θα έπρεπε αν ήταν πραγματικοί φυλακισμένοι. Σιγά σιγά, η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο "πείραμα" και την πραγματικότητα σβήνει και τα πράγματα ξεφεύγουν από τον έλεγχο. Η ταινία "Das Experiment" βασίζεται σε ένα πραγματικό αντίστοιχο πείραμα, το Stanford Prison Experiment, που έλαβε χώρα στις ΗΠΑ το 1971 - πολύ πριν το Big Brother.
Κινηματογραφική ματιά στο φασισμό
4/
5
Oleh
ΔΗΜΗΤΡΗΣ