Ο Γιόζεφ Μένγκελε (γερμ. Josef Mengele, 16 Μαρτίου 1911, Γκίντσμπουργκ, Γερμανία - 7 Φεβρουαρίου 1979, Βερτιόγκα, Βραζιλία) ήταν Γερμανός γιατρός, διαβόητος ιδίως για τα πειράματα που έκανε με ανθρώπους, τα οποία οδηγούσαν συνήθως στον θάνατό τους. Έμεινε στην ιστορία ως ο Άγγελος του Θανάτου (Todesengel von Auschwitz).
Στις 30 Μαΐου 1943 διορίστηκε γιατρός του στρατοπέδου εξόντωσης Άουσβιτς Μπίρκεναου. Εκεί έκανε κυρίως πειράματα με διδύμους και μικρόσωμους, οι οποίοι αποτελούσαν για αυτόν την υποδειγματική έκφραση της "ανωμαλίας". Επίσης, παιδιά αθιγγανικής καταγωγής κινούσαν το ενδιαφέρον του, αφού προσπαθούσε μέσω συγκριτικών πειραμάτων μεταξύ αυτών και άλλων κρατουμένων παιδιών να θεμελιώσει τις φυλετικές του θεωρίες. Φρόντιζε οι ιατρικά απαραίτητες εγχειρήσεις να πραγματοποιούνται συνήθως από βοηθούς του, ενώ ο ίδιος αφοσιωνόταν στα πειράματα του με τους κρατουμένους και τις κατοπινές νεκροψίες. Για να μπορέσει να πραγματοποιήσει τις νεκροψίες με στόχο τη διαπίστωση των αποτελεσμάτων των πειραμάτων του, σκότωνε τα θύματα με ενέσεις φαινόλης. Οι πράξεις του αυτές, συμπεριλαμβανομένων των φόνων, ήταν μέρος μελετών για τη συγγραφή εργασίας επί υφηγεσία, η οποία, όμως, δεν ολοκληρώθηκε ποτέ.
Όπως και οι άλλοι γιατροί του Άουσβιτς, έτσι και ο Μένγκελε έλαβε μέρος αμέτρητες φορές στη διαλογή των νέων κρατουμένων, βάσει της οποίας διαχωρίζονταν οι νεοαφιχθέντες ικανοί για εργασία από τους αδύναμους, γέρους και ασθενείς, οι οποίοι κατόπιν οδηγούνταν κατευθείαν στους θαλάμους αερίων, όπου έβρισκαν τον θάνατο.
Στις 17 Ιανουαρίου 1945, λίγο πριν φτάσει ο Κόκκινος Στρατός στο Άουσβιτς, ο Μένγκελε κατέφυγε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Γκρος-Ρόζεν, όπου για λίγο διάστημα συνέχισε τους φόνους του.
Αφού εγκατέλειψε και το Γκρος-Ρόζεν, κρύφτηκε στις 6 Φεβρουαρίου σε μια μονάδα της Βέρμαχτ, η οποία λίγο αργότερα παραδόθηκε στους Αμερικανούς και κρατήθηκε σε στρατόπεδο κοντά στο Σαουεντστάιν. Τρεις μήνες αργότερα αφέθηκε ελεύθερος, αφού οι Αμερικανοί δεν γνώριζαν ακόμη για τον "Άγγελο του Θανάτου" από το Άουσβιτς. Το φθινόπωρο του 1945 έφτασε στο Ροζενχάιμ της Βαυαρίας, όπου κρύφτηκε σε ένα απόμερο αγρόκτημα. Το διάστημα εκείνο χρησιμοποιούσε το όνομα Φριτς Χόλμαν.
Τον Απρίλιο του 1949 κατέφυγε ως Χέλμουτ Γκρέγκορ στη Γένοβα, από όπου στις 20 Ιουνίου 1949 ταξίδεψε στο Μπουένος Άιρες με το ατμόπλοιο North King. Με τη βοήθεια άλλων εγκληματιών πολέμου που είχαν καταφύγει εκεί και με πλαστά χαρτιά του Ερυθρού Σταυρού, έζησε εκεί μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1950. Με πλαστή ταυτότητα ταξίδεψε τουλάχιστον μια φορά ακόμη στη Γερμανία. Όταν άκουσε ότι ήταν καταζητούμενος, κατέφυγε στην Παραγουάη. Μετά την απαγωγή του Άντολφ Άιχμαν, κρύφτηκε στο Σάο Πάολο, όπου στο τέλος της ζωής του ζούσε υπό σχετικά φτωχικές συνθήκες. Πέθανε στις 7 Φεβρουαρίου 1979 στη Βερτιόγκα, κατά τη διάρκεια διακοπών που έκανε: κολυμπώντας, έπαθε εγκεφαλικό επεισόδιο και πνίγηκε.
Ο τάφος του ανακαλύφθηκε το 1985 από Γερμανούς, Αμερικανούς και Ισραηλινούς ερευνητές. Εντός δύο εβδομάδων επικυρώθηκε η ταυτότητα του πτώματος, μετά δε και από εξέταση DNA το 1992, υπάρχει απόλυτη βεβαιότητα ότι επρόκειτο για τον Μένγκελε.
Το 2004 δημοσιεύτηκαν στη Βραζιλία επιστολές και το ημερολόγιο του Μένγκελε. Τα έγγραφα αυτά φανερώνουν τις σκέψεις και τις συνθήκες ζωής του γιατρού των SS στο τελευταίο μέρος της ζωής του. Βάσει αυτών, ο Μένγκελε δεν μετάνιωσε ποτέ για τις πράξεις του ως γιατρού του Άουσβιτς. Εκτός αυτού εξακολουθεί να υποστηρίζει τις "διαφορές μεταξύ των φυλών".
Ο άγγελος θανάτου του Άουσβιτς
4/
5
Oleh
ΔΗΜΗΤΡΗΣ